اثر آرایش کاشت و دور آبیاری بر عملکرد کمی و کیفی ذرت علوفهای تحت سیستم آبیاری قطره‏ای در پیشوا-ورامین

سابقه و هدف: با توجه به شرایط کشور از نظر منابع آبی، ایجاد روش‏های جدید در آرایش کشت و استفاده از سیستم‌های نوین آبیاری می‏تواند کمک شایانی به کاهش تهدیدات موجود نماید. هدف از انجام این آزمایش کاهش میزان آب مصرفی و حفظ عملکرد باوجود اعمال کم‌آبیاری بود. مواد و روش ها: آزمایشی در مزرعه کشاورزی شرکت چالتاسیان واقع در شهرستان پیشوا در سال زراعی 97-1396 برای ارزیابی دور‌آبیاری و آرایش کاشت بر عملکرد ذرت علوفه‌ای رقم 434ZP، انجام شد. این آزمایش به صورت کرت‌های خرد شده بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار انجام گرفت که در این آزمایش کرت اصلی دور آبیاری و کرت فرعی آرایش کاشت در نظر گرفته شد. ابعاد هر کرت فرعی 8×9 متر بود. تیمار دور آبیاری در سه سطح 4، 6 و8 روز فاصله آبیاری (1I، 2I و 3I) در هر نوبت آبیاری کرتها به مدت 8 ساعت به صورت قطره‌ای (با نوارتیپ) آبیاری شدند. تیمار آرایش کشت نیز به سه صورت آرایش کشت با فاصله بین ردیف 70 سانتی‌متر تک ردیفه و 70 سانتی‌متر دو ردیفه و 140 سانتی‌متر دو ردیفه (به‏ترتیب 1P، 2P و 3P) بود. 1P و 2P آرایش‌های مرسوم کشور می‌باشند و آرایش کشت 3P به‏عنوان جدیدترین آرایش کشت ذرت بررسی گردید. در این آزمایش مجموعه‌ای از صفات کمی (قطر ساقه، ارتفاع بوته، تعداد دانه در بلال، وزن بلال، نسبت وزن بلال به وزن کل، درصد ماده خشک، عملکرد تر در هکتار و عملکرد خشک در هکتار)، صفات کیفی (پروتئین خام، درصد فیبر غیر محلول در شوینده خنثی، درصد فیبر غیر محلول در شوینده اسیدی، خاکستر، چربی خام، درصد کربوهیدرات‌های غیرفیبر) و صفات مربوط به سود اقتصادی و کارایی مصرف آب مورد بررسی قرار‌گرفت. یافته‌ها: در اثر اعمال تیمار آبیاری، صفات اندازه‏گیری شده قطر ساقه، ارتفاع بوته، نسبت وزن بلال به وزن کل، درصد ماده خشک و عملکرد علوفه در سطح 5درصد و عملکرد ماده خشک (در هکتار) در سطح یک درصد معنی‌دار گردید. همچنین، اثر تیمار آرایش کشت بر ارتفاع بوته (در سطح 5درصد احتمال) و قطر ساقه، تعداد دانه در بلال، وزن بلال، نسبت وزن بلال به وزن کل بوته، عملکرد (در هکتار) و عملکرد خشک (در هکتار) (در سطح یک درصد احتمال) معنی‌دار شد. نتایج تجزیه کیفی نشان داد که تیمارهای دور آبیاری و آرایش کشت در صفات پروتئین خام و چربی خام معنی‌دار شدند. نتایج حاصل از تجزیه داده‌های مربوط به کارایی مصرف آب، سود ناخالص و سود خالص نشان داد که اثر متقابل بر این صفات معنی‏دار هستند. در تمام تیمارهای دور آبیاری آرایش کشت 3P بهترین تیمار آرایش کشت بود. تیمار آبیاری 2I بیشترین سود خالص را داشت و با بررسی نتایج مقایسه میانگین اثرات متقابل تیمارهای آرایش کشت در تیمار آبیاری 2I مشخص شد که بین تیمارهای آرایش کشت در این سطح از آبیاری تفاوت معنی‌داری وجود نداشته است. نتیجه‌گیری: با اعمال آبیاری شش روز به‏جای چهار روز می‌توان با مصرف آب کمتر به همان سطح از عملکرد دست یافت. همچنین در اثر اعمال آرایش کشت 140سانتی‌متر دو ردیفه بجای آرایش‌های کشت 70 سانتی‌متر تک ردیفه و 70 سانتی‌متر دو ردیفه میزان آب مصرفی را کاهش داد. نتایج کلی نشان داد با توجه به میزان آب مصرفی، روش جدید آرایش کشت 3P با دور‌آبیاری 2I با مصرف 3200 متر مکعب آب در هکتار از عملکرد بالاتری نسبت به آب مصرفی در واحد سطح در مقایسه با دو آرایش کاشت دیگر در همین دور آبیاری که معادل 5900 مترمکعب در هکتار برخوردار بوده است. می‌توان با آرایش کشت جدید با کاهش مصرف آب عملکرد زراعی را ثابت نگه داشت و بازده اقتصادی را حفظ نمود. از منظر کیفیت علوفه تولیدی نیز نتایج تغییر چشمگیری را نشان نمی‌دهند.